Krzeczunowicz Walerian (1790 – ok. 1866), ziemianin, konserwatywny działacz galicyjski. Pochodził z rodziny ormiańskiej, osiadłej w XVII w. w Stanisławowie. Grzegorz, dziad Waleriana, kupiec stanisławowski (zm. 11 V 1789), właściciel dóbr Olejowa Królewska na Pokuciu w obwodzie kołomyjskim, otrzymał indygenat od cesarza Józefa II w r. 1784. K. był synem Jana Baptysty i Rypsyny z Rosco-Bogdanowiczów; ur. 26 IX w Stanisławowie. Jego brat Krzysztof otrzymał majątek Korszów w Kołomyjskiem, tworząc tzw. korszowską linię Krzeczunowiczów. K. powiększył znacznie w krótkim czasie majątek otrzymany po ojcu (Sosnów), kupiwszy, za pieniądze posagowe żony i uzyskane z handlu wołami, kilkanaście majątków ziemskich, m. in. Bołszowce, Bouszów, Krzywe, Czernielów, Kozarę, Żurawienko w obwodzie brzeżańskim, Putiatyńce w obwodzie rohatyńskim, Jaryczów pod Lwowem. Pozyskał uznanie jako doskonały rolnik i hodowca, a w jego majątkach zdobywali wiedzę i doświadczenie młodzi ziemianie.
Cała działalność publiczna K-a koncentrowała się wokół problemów rolnictwa galicyjskiego. Należał do grona ziemian, które w marcu 1833 r. wystąpiło wobec władz austriackich z prośbą o zezwolenie na utworzenie Tow. Rolniczego. Dn. 3 VII 1845 r. znalazł się K. wśród założycieli Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego (GTG), a w l. 1856–61 był członkiem Komitetu Towarzystwa. W r. 1843 wszedł do Sejmu Stanowego, wprowadzając doń następnie swych synów Kornela i Ignacego. W sejmie opowiadał się za likwidacją pańszczyzny w Galicji. W r. 1837 przedstawił wniosek postulujący uzyskanie od władz austriackich zakazu importu i tranzytu przez Galicję bydła rosyjskiego. Sprawom hodowli bydła poświęcona była także bardzo aktywna działalność K-a w GTG. W r. 1856 postulował na terenie GTG utworzenie w Krakowie agencji ułatwiającej ziemiaństwu zbyt bydła, a w lutym 1858 r. na jego wniosek zawiązano w towarzystwie sekcję chowu bydła i koni; w t. r. Komitet GTG przesłał do Wiednia opracowany przez K-a memoriał omawiający warunki podniesienia chowu bydła w Galicji (m. in. wprowadzenie ceł ochronnych, kwarantann, rozwoju handlu i transportu wewnętrznego, komasacji gruntów itp.).
Działalność K-a, mająca na celu obronę ekonomicznych interesów ziemiaństwa polskiego, zyskała mu dużą popularność. W marcu 1849 r. należał do reprezentacji galicyjskiej na kongres rolniczy w Wiedniu. Brał także czynny udział w pracach Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego. W r. 1847 wziął duży finansowy udział w tworzeniu szkoły rolniczej w Galicji wschodniej i zakładaniu wzorowego gospodarstwa rolnego. W latach późniejszych zabiegał o utworzenie szkoły weterynarii we Lwowie. Należał do organizatorów pokazów i wystaw rolniczych. Interesował się sprawami udoskonalania narzędzi i maszyn rolniczych, uprawą ziemi i pszczelarstwem. W „Rozprawach Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego” publikował raporty ekonomiczne ze swych folwarków; napisał Naukę chowu koni dla ludu wiejskiego (Lw. 1859) oraz Tablice obejmujące główne prawidła hodowania drzew morwowych i prowadzenia chowu jedwabników (Lw. 1859). Żył jeszcze w lutym 1866 r.; zmarł w Bołszowcach. Pozostawił z żony Joanny z Manugiewiczów (ślub w r. 1814, zm. w 1887) synów: Kornela (zob.) i Ignacego (zmarłego bezżennie), oraz córkę Izydorę, żonę Leona Suchodolskiego, a matkę Izabeli, żony Kornela.
Uznański J., Bibliografia zawartości: „Rozprawy c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego” T. 1–32: 1846–1867, Kr. 1963; Uruski; – Barącz S., Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lw. 1856 s. 171–2; Kostołowski E., Studia nad kwestią włościańską w latach 1846–1864, Lw. 1938; Ostrożyński. W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Lw. 1892 s. 96; – Bogdanowicz M. Rosco, Wspomnienia, Wyd. J. Gintel, Kr. 1959; Czynności sejmu w Królestwach Galicji i Lodomerii w dniu 15 września 1845 r. zagajonego…, Lw. 1846 s. 8; Łopuszański T., Pamiętnik c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, 1845–1894, Lw. 1894 s. 18, 23, 35–7, 40, 42–3, 47, 60–1, 65, 80, 83–4; „Rozpr. c. k. Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego” T. 3: 1847– T. 32: 1867; – Dod. Tyg. do „Gaz. Lwow.” 1856 nr 27, 1860 nr 49; – Informacje i materiały Z. Milewskiej i K. Krzeczunowicza.
Jerzy Zdrada